کافی کوڑی کسیلی گرم کافی وچ اک دنیا دا دل اے دنیا دا سب توں ودھ پسندیدہ گرم مشروب کافی اے۔ کافی لکھاں لوکاں نوں اپنے کم دے دوران چُست رکھدی اے تے لکھاں لوک اپنے بہترین فارغ ویلے وچ ایہدا مزہ لیندے نیں۔ ایہہ عالمی منڈی دا اک اہم جز اے تے پٹرول دے بعد دوجی اہم ترین تجارت اے۔ کافی دا رنگ گوڑھا ہوندا اے، ذائقہ تلخ تے تھوڑا جیہا تیزابیت والا اے۔ ایہہ انساناں دے اندر اپنے مڈھلے جز کیفین دی وجہ توں تحریک پیدا کردی اے۔ کیفین دے اکھر بارے سانوں پتا ہونا چاہیدا اے پئی ایہہ کافی توں بنایا گیا اے تے بوہت سارے دوجے اکھراں دی طرحاں ایہدا اصل ماخذ عربی زبان اے۔ اسیں بوہت سارے اکھراں نوں بنا تحقیق انگریزی دے کھاتے وچ پا دینے آں۔ کافی نوں کئی طریقیاں نال تیار تے پیش کیتا جاندا اے۔ مثلاً ایسپریسو، فرانسیسی بریو (دَم)، کیفے لاتے یاں تیار شدہ کافی ٹین دے ڈبّیاں یاں بوتلاں وغیرہ وچ۔ چاہ دے مقابلے وچ کافی تھوڑی جہی تلخ ہوندی اے۔ پاکستان وچ تقریباً سارے ای لوک چاہ وچ ددھ تے کھنڈ استعمال کردے نیں، انج ای کافی وچ وی عموماً ددھ، پاؤڈر ددھ تے کریم، کھنڈ دے نال استعمال کیتا جاندا اے تاں جے کافی دی تلخی کجھ گھٹ ہو جاوے تے ایہدا ذائقہ تے خشبو نِکھر جاوے۔ جد کہ کجھ لوک کالی کافی، بنا ددھ بنا کھنڈ دے پسند کردے نیں۔ بوہتی ایہہ گرم مشروب دے طور تے استعمال کیتی جاندی اے، پر کجھ لوک ٹھنڈی ٹھار کافی نوں بوہتا پسند کردے نیں۔ جے اکھر کافی دی گل کریے تے اسیں ویکھاں گے پئی ایہہ بوہت ساریاں زباناں وچ بلکل انج ای استعمال ہوندا اے نالے اُردو تے ہندی وچ وی۔ یورپی ملکاں وچ ڈَچ قوم نے سب توں پہلاں ایس مشروب نوں ’کافی‘ آکھیا۔ ڈَچ زبان وچ ایہہ اکھر ترکی توں آیا جتھے عثمانی ترک ایس مشروب نوں "کاہوے" بلاندے سن۔ اوہناں نے ایہہ اکھر عربی زبان توں ادھارا لیا جتھے ایہہ ’قَھُوَۃ‘ اکھواندا سی۔ انگریزی زبان وچ وی اکھر کافی 1582 وچ ڈَچ زبان توں داخل ہویا۔ جے اسیں قَھُوَۃ دے پچھے ای پے جائیے تے اسیں ویکھدے آں پئی عرب لغت نویس کہندے نیں پئی ایہہ اکھر قَھِییّ توں نکلیا اے جیہدا مطلب اے "بھکھ گھٹ کرنا" یعنی قَھُوَۃ بھکھ نوں مار دیندا اے جیہڑی کافی دی اک اہم خاصیت اے۔ کافی اک پھل اے جدوں کافی دا خیال آندا اے تے ساڈے ذہن وچ اک پِسے ہوئے بریک کتھئی سفوف دا تصور آندا اے یاں فیر کتھئی بیجاں دا، ایہہ کتھئی رنگ دے ایس لئی ہوندے نیں کیوں جے ایہناں نوں بھنیا جاندا اے۔ اصل وچ کافی دا آغاز اک پھل دی شکل وچ ہوندا اے۔ ایہدا رکھ دس توں پندھراں فٹ تک پج جاندا اے تے جتھے تک ایہناں دے تھاں گھیرن دا تعلق اے، کوئی تے دو گز چوڑا ہووے گا تے کوئی چھ گز تک تھاں گھیر لوے گا۔ ایہناں تے لال بیر دی شکل وچ پھل آندے نیں۔ انگریزی وچ ایہناں نوں "کافی چیریز" کہندے نیں۔ چیری اردو زبان وچ وی استعمال ہوندا اے انج اردو وچ چیری جہے پھل نوں "شاہ دانہ" کہندے نیں۔ ایہنوں اسیں بج یاں دال وی کہہ سکدے آں۔ ایہناں وچ بج ہوندا اے جنھوں کڈھ کے بھنیا تے پیسیا جاندا اے۔ نرسریاں وچ کافی دی پنیری لائی جاندی اے۔ سال بھر دے بعد اوہنوں زمین وچ لا دتا جاندا اے۔ اوتھے ہور پنچ ورھیاں تک اوہناں دی پرورش کیتی جاندی اے۔ ایہدے بعد پودیاں تے پھل آنا شروع ہوندا اے ۔ جدوں ایہہ لال پھل پک جاندا اے تے ایہدے وچوں بج کڈھ کے بھنیا جاندا اے تے کافی دے طور تے استعمال کردے نیں۔ کافی دے پودے دیاں ہزاراں قسماں نیں پر تجارتی مقصد لئی صرف دو قسماں استعمال ہوندیاں نیں: “کافی عربیکا“ (عربی کافی) تے “کافی کَین فورا یا روبَسٹا “۔ ایہناں دونواں قسماں دی کافی دے مجموعے وی بزار وچ ملدے نیں۔ کافی عربیکا کافی عربیکا، عربی کافی وی اکھواندی اے۔ ایہہ اک پھل دار پودا اے جیہڑا "روبیا" (یورپی نسل دا اک پودا) خاندان نال تعلق رکھدا اے۔ ایہہ گل یقینی اے پئی کافی دی ایسے قسم نوں سب توں پہلاں باقاعدہ بیجیا گیا سی تے جدید دور وچ ایہدی سب توں ودھ کاشت ہوندی اے جیہڑی عالمی کاشت دا تقریباً 60 فیصد اے۔ عربی کافی دی ابتداء یمن توں ہوئی جتھے سب توں پہلاں ایہنوں باقاعدہ کاشت کیتا گیا سی۔ ایہہ 12ویں صدی عیسوی وچ ہویا۔ عربی کافی نوں عربی زبان وچ "البُن ُ" کہندے نیں، ایہہ اکھر امہاری زبان، جیہڑی ایتھوپیا دی سامی النسل سرکاری زبان اے، توں اے۔ کافی روبسٹا عام طور تے ایہنوں کافی روبسٹا کہندے نیں پر ایہنوں ’کینے فر‘ وی آکھیا جاندا اے۔ ایہدی اصلی تھاں افریقہ دا وسطی تے مغربی نیواں صحارا اے۔ ایہہ پھل دار پودا "روبیا کا" خاندان نال تعلق رکھدا اے۔ ایہدا سائنسی نام ’کافیہ کَینے فورا‘ اے جیہدیاں دو مڈھلیاں قسماں "روبسٹا" تے "نَگیَنڈا" نیں۔ ’کافی روبسٹا‘ کافی دی عالمی پیداوار دا 43 فیصد تے باقی حصّہ "کافی عریبیکا" دا اے۔ ایہناں دونواں دے بیجاں وچ کئی اک فرق نیں۔ روبسٹا دے بج، عریبیکا دے مقابلے وچ تیزابیت وچ گھٹ پر تلخی وچ ودھ نیں، انج ای ایہہ لکڑی ورگے سخت سخت جہے نیں تے کھان وچ پھل ورگا سواد وی گھٹ اے۔ کافی دی تریک کافی دی تریک کجھ اینی پرانی تے گھجّی اے پئی وثوق نال نئیں آکھیا جا سکدا پئی کدوں دریافت ہوئی۔ پر مستند رویتاں جیہڑیاں ملدیاں نیں اوہ 850 عیسوی تک جا پہنچدیاں نیں ایہہ دور کوئی بوہتا پرانا نئیں اے۔ اسلام دے ظہور دے تقریباً 300 سال بعد ایہہ متعارف ہوئی۔ کہندے نیں پئی ’کالدی‘ نام دے اک ایتھوپین چھیڑو نے اپنیاں بکریاں نوں غور نال ویکھیا پئی جدوں اوہدیاں بکریاں عریبیکا جھاڑی دے بیر (پھل) کھاندیاں نیں تے اوہ بوہت چُست ہو جاندیاں نیں۔ چھیڑو نے آپ وی اوہناں بیراں نوں کھاہدا تے اوہنے وی کیفین دے اثر نوں اپنے جثے وچ محسوس کیتا۔ کالدی چھیڑو دی کہانی حقیقی ہووے یاں خیالی، ایتھوپیا نوں کافی دی جمن بھوں منیا جاندا اے۔ دار الحکومت عدیس ابابا دے جنوب مغرب وچ 286 میل دے فاصلے تے کافھَ دا علاقہ اے۔ ایتھے کافی دے رکھ انسانی کاوش دے بغیر ای تھاں تھاں پائے جاندے نیں۔ پہاڑی جنگلاں وچ ایہدیاں 5000 دے نیڑے جنگلی/خود رو قسماں نیں۔ کافی دی دریافت دا اک ہور افسانہ یمن دے شیخ عمر نال جڑیا ہویا اے۔ عبدالقادر دے اک پُرانے مسودے وچ محفوظ لکھت دے مطابق اک شخص "عمر" جیہڑا دعا دے ذریعے بماریاں دا علاج کرن وچ مشہور سی …… اوہ اک واری یمن دے شہر المُخا، اک صحرائی غار، ول گیا۔ ایہہ غار ازبید شہر دے مشرق وچ 56 میل دے فاصلے تے واقع تھاں قُصاب، جیہڑی اج کل وُصاب دے نام توں مشہور اے، دے نیڑے سی۔ سفر دے دوران بھکھ نے عمر نوں ادھ مویا کر دتا۔ اوتھے اوہنوں اک جھاڑی تے بیر ورگے پھل نظر آئے۔ اوہنے اوہناں نوں کھان دی کوشش کیتی تے اوہ بوہت کوڑے ہون دی وجہ توں نہ کھا سکیا۔ اوہنے کوڑ گھٹ کرن لئی اوہناں نوں بھنیا تے اوہ سخت ہو گئے۔ فیر اوہنے اوہناں نوں ابالن دی کوشش کیتی تاں جے اوہ نرم ہو جان۔ ایس کوشش وچ اک خشبو دار گوڑھا کتھئی مشروب تیار ہو گیا۔ ایہہ مشروب پی کے عمر حیاتی ول پرت آیا تے اگلے کئی دن ایہہ ای اوہدی بقا دا ضامن رہیا۔ ایس "معجزاتی مشروب" دیاں کہانیاں المخا اپڑیاں تے لوکاں نے عمر نوں واپس آن دی بینتی کیتی، تے اوہناں نوں اک بزرگ ولی من لیا گیا۔ کافی پین دا پکّا پیڈا ثبوت یاں کافی دے رکھ دا پتا 15ویں صدی دے وچکار ملدا اے۔ ایہہ پتا یمن دے احمد الغفار نال جڑیا ہویا اے۔ ایتھے عرب وچ جیویں پہلی واری کافی دے بیجاں نوں بھن کے تے پیس کے کافی دا مشروب تیار کیتا سی، بالکل انج ای اج وی کافی تیار کرن دا اوہ ای طریقہ اے۔ صوفی حلقیاں وچ کافی دا استعمال رات نوں جاگن وچ مدد دیندا سی۔ انج ای اوہ آپنیاں مذہبی رسماں سوکھ نال ادا کر سکدے سن۔ ایہہ اوہناں دی عبادت دا لازمی جزو سی۔ پہلاں پہلاں یمن وچ کافی دے پودے دی دریافت والیاں رویتاں وچ اختلاف پایا جاندا اے۔ ایہہ ہو سکدا اے پئی کافی ایتھوپیا توں بحیرہ احمر راہیں تجارت کرن والیاں دے ذریعے یمن وچ متعارف ہوئی ہووے۔ کتاب الطبقات الکبیر دے مصنف محمد ابنِ سعد دی رویت دے مطابق ایس مشروب نوں افریقی ساحلاں توں عدن لے جایا گیا سی۔ دوجی رویت دے مطابق الطریقتہ الشاذلیتہ دے لکھن والے علی بن عمر نے کافی نوں سب توں پہلاں عرب وچ متعارف کرایا۔ اک دوجی رویت دے مطابق کافی نوں سب توں پہلاں ایتھوپیا توں یمن برآمد کیتا گیا۔ ایہنوں صومالی تاجر یمن لے کے گئے جیہڑے “بَر بَرۃ “ تے “زَیلا “ نال تعلق رکھدے سن۔ اوہناں نے ایہہ کافی اندرون ایبی سینیا تے ہرارے توں حاصل کیتی سی۔ عدن دا نوآبادیاتی انگریز منتظم کپٹن ہینز، جیہڑا ایتھے 1839 سے 1854 تک رہیا، دے مطابق 19 ویں صدی وچ برطانوی قبضے توں پہلاں المُخا وچ دو تہائی کافی دی درآمد بَربَرۃ تاجراں دے ذریعے ہوندی سی۔ بعد وچ ایتھوپیا توں کافی دی برآمد بَربَرۃ تاجراں دے ذریعے عدن ول ہوندی رہی۔ سولہویں صدی وچ کافی باقی مشرقِ وسطیٰ، ایران، تُرکیہ تے شمالی افریقہ وچ اپڑ گئی۔ برِ صغیر وچ کافی دے بج لکو کے المخا، یمن، توں لیائے گئے سن۔ اوہناں نوں اک صوفی بابا بُڈھن حج توں واپسی تے اپنے نال لیائے۔ شینت ایس لئی پئی ایہدے نال آپنیاں صوفیانہ مشقاں جاری رکھ سکن۔ ایس توں پہلاں برآمد ہون والے کافی دے بیجاں نوں اُبال کے یاں دوجے طریقیاں نال بیجن دے قابل نئیں چھڈیا جاندا سی۔ بابا بُڈھن دیاں کہانیاں دے مطابق اوہناں نے 7عدد کافی بیج اپنے سینے نال بنھ لئے۔ ایہناں بیجاں نوں سب توں پہلاں میسور، ہندوستان وچ کاشت کیتا گیا۔ بابا بُڈھن 16ویں صدی دے صوفی بزرگ سن تے ہندو تے مُسلم دونواں لئی احترام دے قابل سن۔ اوہناں دا مقبرہ بابا بُڈھن نگری، کرناٹکا، ہندوستان وچ واقع اے۔ سولہویں صدی وچ ای کافی اٹلی تے فیر باقی یورپ، انڈونیشیا تے امریکہ تک پھیل گئی۔